Revalidatie na COVID-19: “Zelfs rechtop in bed zitten, kan een uitdaging zijn”

De heer Toonen (71 jaar) uit Tricht is een van de Nederlanders die door de gevolgen van COVID-19 op de intensive care belandde. Inmiddels is hij hersteld van het virus, maar nog lang niet de oude. Waar hij in het gewone leven actief is bij de voetbalvereniging en graag zwemt, bestaan zijn activiteiten op dit moment uit twee keer per dag een half uur uit bed gaan. Toch is hij onverminderd positief om zo snel mogelijk te herstellen: “Ja ik ben positief, wat heeft het voor zin om negatief te zijn? Ik vind het belangrijk om zo snel mogelijk weer naar huis te kunnen.”

De heer Toonen herstelt op dit moment op de revalidatieafdeling van zorgcentrum Beatrix in Culemborg. Voordat hij hier arriveerde, lag hij bijna vier weken op de Intensive Care. “Van die periode weet ik niets meer”, vertelt Toonen. “Begrijpelijk. Je was toen er ook niet echt bij, omdat je in slaap werd gehouden”, vult zijn dochter aan. De heer Toonen is blij om in zorgcentrum Beatrix te zijn: “Dat is ideaal. Er werd getwijfeld tussen een revalidatiecentrum en dit zorgcentrum, maar ik ben blij dat ik hier terecht ben gekomen. De zorg is fantastisch.”

Revalideren met uiteenlopende klachten

De afdeling waar Toonen verblijft, biedt geriatrische revalidatiezorg en is volledig gericht op revalidatiepatiënten. Het woord geriatrisch doet vermoeden dat hier alleen ouderdomsklachten behandeld worden; niets is echter minder waar. Hoewel de meerderheid van de cliënten de pensioengerechtigde leeftijd heeft behaald, revalideren zij hier met uiteenlopende klachten.

Een geriatrisch tempo

“Het voordeel van revalideren op deze revalidatieafdeling is dat we een geriatrisch tempo aanhouden”, vertelt specialist ouderengeneeskunde Clemens van der Geld. “Veel andere soorten revalidatie zijn er vaak op gericht om patiënten zo snel mogelijk weer te laten functioneren in het gezin, huishouden, school en/of werk. Een dagprogramma met zes behandelingen per dag is dan geen uitzondering. Voor Post-COVID-19 patiënten weten we inmiddels, dat dit niet realistisch is. Zij zijn in veel gevallen erg gebaat bij het ‘geriatrisch tempo’. Waarbij we uiteraard wel rekening houden met hun grote wens: de terugkeer naar huis.”

Het tempo verschilt per cliënt benadrukt verpleegkundige Tessa van der Linden: “Post-COVID-19 patiënten zijn laag belastbaar, maar de zorg verschilt per persoon. Iemand die voorheen veel sportte, laat een ander herstel zien dan iemand die minder actief is.”

Revalidatieprogramma op maat

De revalidatieafdeling van Beatrix biedt naast de heer Toonen zorg aan nog drie andere Post-COVID-19 patiënten. “De behandeling is per patiënt verschillend, maar ieder van hen moet van ver komen. Op de intensive care werden zij beademd, in slaap gehouden en kregen zij sondevoeding toegediend. COVID-19-patiënten vallen hierdoor bijna een kilo spiermassa per week af”, vertelt diëtist Dini van Vleeren. “Voeding speelt daarom een belangrijke rol bij het herstel. Wanneer sondevoeding wordt afgebouwd, wordt gestart met eiwitrijke voeding en dranken.”

Naast voeding spelen ook lichamelijke oefeningen een belangrijke rol bij het langzaam opnieuw opbouwen van spiermassa. Fysiotherapeut Saskia van Jaarsveld vertelt dat in het begin zelfs rechtop in bed zitten een overwinning kan zijn. Door de langdurige beademing, kan ook slikken moeilijk gaan. In dat geval wordt de logopedist van de afdeling bij het behandelproces betrokken. Ook een psycholoog kan in dit revalidatietraject van toegevoegde waarde zijn: “Uit onderzoek blijkt dat deze groep patiënten een verhoogde kans heeft op het ontwikkelen van psychische klachten, zoals psychosociale stress, angst of depressie.”, vertelt psycholoog Kirsty Viveen. 

Over een ding is het medisch team van Beatrix het eens: revalideren van COVID-19 kan een langdurig proces zijn. Cliënten houden rekening met minimaal een jaar, soms zelfs twee jaar. 

Voorspoedige terugkeer naar huis

Patiënten die moeten revalideren, krijgen een indicatie voor medisch specialistische revalidatie óf geriatrische revalidatiezorg in een zorgcentrum. Sommige patiënten willen koste wat kost in een medisch specialistisch revalidatiecentrum herstellen. Een zorgcentrum voelt voor hen als een doodlopende weg. Onterecht volgens Clemens van der Geld: “Het revalidatieteam van Beatrix doet er alles aan om ervoor te zorgen dat de patiënt zo snel mogelijk weer naar huis kan. De afdeling bevindt zich in een verpleeghuis, maar heeft daar verder niet veel mee te maken. Het is tevens een optie om na een verblijf in de geriatrische revalidatiezorg verder behandeld te worden in een medisch specialistisch revalidatiecentrum, wanneer dit mogelijk en wenselijk is.”

Verpleegkundige Tessa van der Linden benadrukt het voordeel van revalideren bij een zorgcentrum: “Als een patiënt naar huis kan, bieden we ambulante behandeling in de thuissituatie. Dezelfde behandelaren die de patiënt in het zorgcentrum behandelden, komen dan thuis om het herstel een vervolg te geven. Ook thuiszorg regelen we indien nodig voor hen. Hierdoor verloopt de overgang naar huis zo soepel mogelijk.”

Blij met geriatrische revalidatiezorg

De heer Toonen is blij dat hij mag revalideren bij Zorgcentrum Beatrix. Toen hij arriveerde op zijn kamer kwam het team bij hem langs om het zorgproces met hem te bespreken, “Dat geeft een goed gevoel. En de zusters zijn fantastisch.” Zijn dochter vult aan: “Het is fijn dat het zorgcentrum bij ons in de buurt is en dat ook de zorgmedewerkers uit de buurt komen. Zo verlopen de gesprekken veel makkelijker; Je begrijpt elkaar sneller en beter.”

Na het gesprek met de heer Toonen wordt hem voorzichtig gevraagd of er van hem een foto gemaakt mag worden ter illustratie bij het artikel. “Natuurlijk, eerst mezelf even opmaken”, is zijn reactie, terwijl hij het verstelbare bed omhoog zet. Hij is gemotiveerd om eind augustus weer naar huis te mogen, zodat hij op zijn verjaardag thuis is.