Horen en dementie

Muziek draaien in een huiskamer, vooral als het muziek is uit de tijd en leefsfeer van mensen met dementie, kan heel prettig zijn. Soms neuriën, tikken of zingen ze dan mee. De hedendaagse muziek op de radio is vaak lastig. De liedjes zijn al snel te modern en onherkenbaar. Ze bevatten veel geluiden, een hoog tempo en ook de reclames en snelpratende radiopresentatoren zorgen voor onrust bij de cliënten. Gelukkig bestaat er een zender speciaal voor ouderen: Radio Remember.

Van sommige liedjes word je direct vrolijk of juist wat melancholisch… Muziek heeft invloed op onze stemming. Rustige muziek, al dan niet met natuurgeluiden of zang, spreekt veel mensen aan en kan helpen te ontspannen. Dit kan prettig zijn bij het naar bed gaan, zodat je al luisterend weg kunt doezelen. Misschien werd er wel een liedje gezongen bij het naar bed gaan en geeft het veel herkenning en veiligheid als dat liedje opgenomen wordt in het slaapritueel.

Het is goed om te weten of iemand met dementie een muziekinstrument (heeft) bespeeld. Ook als dit nu niet meer gaat, dan blijft dat instrument vaak wel herkenbaar en roept emoties op. Het de moeite waard om de mens met dementie in contact te brengen met een muzikant die hetzelfde instrument bespeelt.

Naast muziek horen we nog veel meer geluiden. Bijvoorbeeld stemgeluid. Stemmen zijn soms hoog of laag, hard en schel of juist zo zacht dat je ze bijna niet hoort. En er klinkt altijd meer dan woorden, want ook ons gevoel klinkt er in door. Jij, ik, wij allemaal willen graag letterlijk en figuurlijk gehoord worden. Dat geldt ook voor mensen met dementie.

Iemand met een beschadigd brein kan geluiden niet altijd meer goed filteren. Ze kunnen niet altijd meer kiezen welk geluid belangrijk is en welk geluid genegeerd mag worden. Sommige geluiden zijn makkelijk te herkennen, omdat je die als je jong bent al leert. Denk aan het geluid van kippen, kopjes of een carillon. Deze geluiden vergroten het gevoel van veiligheid en huiselijkheid. Zo kan iemand die van een boerderij komt zich prettig voelen als hij het getok van kippen of de geluiden van een stal hoort. In de animatiefilm Coco wordt bijvoorbeeld een beroep gedaan op het geheugen van een oudere vrouw door middel van muziek. Door het horen van een liedje denkt zij terug aan haar vader.

Mensen die ‘horen’ als voorkeurszintuig hebben, kunnen intens genieten van mooie muziek die bij hen past. Ze kunnen echter ook snel overprikkeld raken door alle ruis, zoals rammelende kopjes, klikkende hakken, harde stemmen of schuivende stoelen. Ze kunnen ook erg schrikken als iets met een klap valt. Dan is het goed om te laten weten dat er niets ernstigs aan de hand is. Als mensen met het voorkeurszintuig ‘horen’ in een omgeving zijn waar bijna geen geluid is, gaan ze vaak zelf geluid maken door te tikken of door repeterende geluiden met de stem te maken. Zo voorzien zij zichzelf in hun behoefte aan geluid. Deze mensen reageren vaak goed op een voor hen prettig geluid (muziek, natuurgeluiden).