Ouderenzorg veranderen in een halfuurtje

“Leren doet pijn.” Dat is wat mijn supervisor Magda Hermsen zei bij de start van mijn opleiding GZ-psychologie. Ik begreep haar direct. In de anderhalf jaar dat ik met de opleiding bezig ben, heb ik geregeld tegen haar verzucht dat ik het soms moeilijk vind: steeds weer die nieuwe inzichten, theorieën en manieren van behandelen. Leren doet inderdaad pijn. Maar mag ik ervoor pleiten dat we onszelf dit soort pijn aan blijven doen?

'Het vervelende is dat je brein het prettig vindt om dingen te doen zoals jij gewend was.'

Uit balans

Leren gaat over veranderen, dingen uitproberen. Kijken of iets werkt, of het kan, of het bij je past. Het vervelende is alleen dat je brein het prettig vindt om dingen te doen zoals jij gewend was. Het liefste volgens vaste routines en regelmaat. Verplaats je prullenbak maar eens:je zult meerdere keer toch iets gooien naar de plek waar hij eerst stond. Verhuizen noemen wij psychologen niet voor niets een ‘life event’. Je thuisbasis, waar alles zo vertrouwd en prettig was, is immers opeens totaal anders. Om minder zou een mens al uit balans raken.

Vrijheid en verantwoordelijkheid

Daarom vind ik het dapper dat ons bestuur ervoor koos om alle vastigheden overboord te gooien. Om te werken volgens het principe ‘wie het weet mag het zeggen’. Wat in de praktijk zoveel betekent als: ik mag zelf beslissen. Vroeger thuis, op school en in vorige banen: er was altijd wel iemand die de dienst uitmaakte. Laat ik duidelijk zijn: met de beste bedoelingen uiteraard. Nu, bij ons, zijn er geen managers meer die de knopen doorhakken. Mijn collega’s en ik leren met vallen en opstaan omgaan met de vrijheid en bijkomende verantwoordelijkheden.

'Hoe makkelijk is het als iemand de keuzes voor je maakt?'

Verlangen naar gemak

Ik moet toegeven dat ik stiekem soms best terug verlang naar een manager. Iemand die me zegt wat ik wel en niet moet doen. Vaak is dit in tijden van drukte, als ik zoekend ben naar overzicht. Mijn brein wil duidelijkheid. Hoe makkelijk is het dan als iemand de keuzes voor je maakt? Makkelijk ja. Maar zijn dat de keuzes waar ik me het beste bij voel? Op dit soort momenten spui ik tegenwoordig bij een collega. Dat helpt mij om mijn gedachten te ordenen en de keuzes te maken die het beste zijn voor mijn werk en onze cliënten. Na een tijdje komen we er altijd achter dat we het best redden zonder manager. Dat we het fijn vinden dat we zoveel vertrouwen voelen, we zelf mogen kiezen wat we belangrijk vinden.

Revolutionair halfuurtje

Ook mijn collega’s van een van onze woningen hebben gebruik gemaakt van dit vertrouwen. Zij kregen het revolutionaire idee om het middageten te verschuiven van twaalf uur naar half een. ‘Revolutionair?’ hoor ik je denken. Ja, want om twaalf uur zijn er twee zorgcollega’s aan het werk. En om half een slechts één. Dat halve uurtje maakt meer verschil dan je misschien zou denken, vertellen mijn collega’s mij. Ze voelen nu minder werkdruk in de ochtend. De bewoners eten beter omdat er meer tijd is tussen ontbijt en lunch. De middag voelt minder lang. Én ze hebben nu tijd voor een beweegactiviteit in de ochtend. Die paar extra handen missen ze natuurlijk wel, bepaalde routines zijn niet voor niets ontstaan. Ze kunnen nodig zijn omdat niet iedereen zelfstandig kan eten. Mijn collega’s lossen dit op door de ene bewoner een vol bord te geven en direct te helpen. Een volgende bewoner krijgt een klein schepje, zo kan ze van de geur genieten en alvast wat met haar handen eten.. Ook gebruiken ze vaker warmhoudborden. De maaltijd duurt zo wat langer, maar zowel collega’s als bewoners ervaren dit niet als een probleem. 

'Misschien waren ze het blijven zien als heilige huisjes waar niet aan gemorreld mag worden.'

Ik vraag me af: waren mijn collega’s ook op dit idee gekomen als ze niet de vrijheid en het vertrouwen hadden gevoeld om zelf hun keuzes te maken? Misschien wel. Maar misschien waren ze de dagindeling en iedereen tegelijk te eten geven blijven zien als heilige huisjes waar niet aan gemorreld mag worden.

Veranderende ouderenzorg 

Voor mij staat dit halve uurtje voor de veranderende ouderenzorg. De bewoners volgen ons niet, wij volgen hén. Ik ben blij dat ik werk in een organisatie die durft te veranderen, waarin zoveel nadruk op leren en ontwikkelen ligt. Op samen onderzoeken wat jouw halve uurtje is. Ik wens alle ouderenzorgorganisaties toe dat we samen durven zoeken naar wat er past bij bewoners. Ook als iemand, bijvoorbeeld door zijn dementie, probleemgedrag laat zien. Het begint vaak met samen kijken naar hoe zorg en aandacht rondom bewoners net even anders kan. Een andere manier van aanspreken of een ander dagritme. Het lijken kleine dingen, halve uurtjes misschien, maar zo verbeteren we de ouderenzorg.

'Het vergt moed om je pijn te delen. Maar zo motiveer je anderen om ook te durven.'

Pijn doen 

Veranderingen blijven spannend. Ik werd tijdens het teamoverleg waarin we dit besproken, geraakt door een verzorgende die eerlijk zei: “ik vond het best wel spannend!” Ze vertelde te moeten wennen aan de verandering. Ze had het eerst niet zo zien zitten, maar wilde het toch proberen. Het vergt moed om, nádat iets zo positief uitgepakt heeft, je toch kwetsbaar op te stellen. Om je pijn te delen. Maar zo motiveer je anderen om ook te durven. Tenslotte wil iedereen het beste voor cliënten. Er is maar een manier om erachter te komen wat goed is. Blijf onderzoeken, veranderen en leren… ook al doet het soms pijn.

Filize Munting

GZ-psycholoog i.o. bij Zorgcentra De Betuwe