Dat klinkt als muziek in mijn hersenen

Elke morgen zit ik een uur in de auto naar mijn werk in de ouderenzorg. Tijdens de rit luister ik graag naar Ed Sheeran of naar housemuziek. Heerlijk vind ik het om zo mijn dag te beginnen. De muziek helpt mij volledig ontspannen aan mijn werkdag te beginnen. En op mijn terugreis helpt het mij om mijn hoofd leeg te maken. Op vrijdagochtend reist mijn 3-jarige zoon met mij mee richting de Betuwe. Hij gaat naar oma, ik naar mijn werk. We hebben inmiddels een muzikaal ritueel samen: hij luistert ook graag naar Ed Sheeran en weet precies welke nummers hij wil horen. ‘Sing’ is zoals hij het zegt ‘zijn liedje’. Hij stelt zelf het volume in en ik zie hem opgaan in de muziek. Sprankelende oogjes kijken mij aan en zeggen: ‘is een mooi liedje hè mam?!’ 

'Als muziek bij mijn zoontje en mij zoveel teweegbrengt en losmaakt, wat kan muziek dan betekenen voor cliënten in de ouderenzorg?'

Muziek, herinnering en emoties

Muziek staat bekend als iets wat herinnering en emoties op kan roepen. Ik herinner mij de kerstperiode twee jaar geleden, ik was onderweg naar huis en hoorde op de radio ‘Stop the cavelry’ van Jona Lewie. De tranen sprongen in mijn ogen: dit nummer vond mijn overleden vader leuk. De muziek overviel mij en gaf me een mooie en dierbare herinnering. Ik vraag me af: als muziek bij mijn zoontje en mij al zoveel teweegbrengt en losmaakt, wat kan muziek dan betekenen voor cliënten in mijn werk in de ouderenzorg?

'Ik zou er wat voor geven als we de onrust bij mensen, al is het maar voor een deel, weg kunnen nemen.’

Ik werk als verpleegkundig specialist in opleiding in de ouderenzorg. In mijn werk spreek ik veel cliënten. Regelmatig word ik geconfronteerd met onbegrepen gedrag bij hen. Zo kennen collega’s in de ouderenzorg vast ook de ‘sundowning’ rond half vier in de middag: het fenomeen waarbij we veel cliënten met een vorm van dementie onrustig zien worden. Hoewel we veel expertise hebben op het gebied van dementie, is het zo’n persoonlijke ziekte dat ook wij niet altijd een verklaring of oplossing voor handen hebben, die deze mensen direct helpt. Ik zou er wat voor geven als we de onrust bij mensen, al is het maar voor een deel, weg kunnen nemen. 

Muziek en onbegrepen gedrag

Dr. Erik Scherder schrijft dat als je naar muziek luistert waarvan je houdt, er in de hersenen allerlei samenwerkingen ontstaan. Inmiddels is er veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar het effect van muziek luisteren en maken op ons brein. Ook zijn er onderzoeken gedaan naar het effect van muziek op bijvoorbeeld depressie of onbegrepen gedrag. Verschillende onderzoeken wijzen uit dat muziek een rol kan spelen in het wegnemen van onrust. Als verschillende onderzoeken een gunstig effect aantonen, waarom gebruiken we het dan nog niet in de (ouderen)zorg? 

'Gedurende drie weken bieden we cliënten muziek aan op momenten van onrust.'

In mijn afstudeeronderzoek, wat ik deze week start, onderzoek ik daarom het effect van muziek op onbegrepen gedrag, met name de motorisch onrust. Gedurende drie weken bieden we tien cliënten op verschillende afdelingen muziek aan op momenten van onrust. De muziek is afgestemd op hun voorkeuren en vlak voor, tijdens en na het afspelen observeren we hen. Afgelopen week heb ik al met veel plezier muziek gedownload. Van Dorus tot The RollingStones en van Heino tot Neil Diamond. Uiteenlopende muziek, tenslotte hebben onze cliënten niet alleen verschillende leeftijden maar ook hun eigen smaak. Kunnen we het vooroordeel, - voor zover u er nog in geloofde - dat ‘ouderen’ alleen maar naar André Rieu luisteren ook meteen in de prullenbak gooien. Want over smaak valt niet te twisten! 

'Want zo persoonlijk als muziekvoorkeuren zijn, zo persoonlijk moet onze zorg voor mensen met dementie ook zijn.'

Ik ben zéér benieuwd naar de resultaten van mijn onderzoek, die ik als ze er eenmaal zijn natuurlijk massaal zal delen. Ik kan me niet voorstellen dat we geen enkel effect zullen observeren. En al zou maar bij twee van de tien cliënten een goede reactie zichtbaar zijn, dan hebben we in mijn ogen al iets gewonnen. Want zo persoonlijk als muziekvoorkeuren zijn, zo persoonlijk moet onze zorg voor mensen met dementie ook zijn. En daarin is alle winst meegenomen, je wil tenslotte ook geen housemuziek horen als je er niet van houdt! 

Bied herinneringen aan!

In de tussentijd vraag ik jou, mijn collega’s in de zorg en ouderenzorg in het bijzonder, om eens stil te staan onze cliënten. Ook mensen zonder dementie. Heb het eens met hen en hun mantelzorgers over hun muziekvoorkeur. Want als het bij mij en mijn zoontje al werkt zonder dat mijn afstudeeronderzoek dat bewijst; wellicht kun jij geliefde muziek en daarmee mooie herinneringen aanbieden. En mocht je net als ik nieuwsgierig geworden zijn naar dit onderwerp, dan kan ik je voor als je eens wat anders wilt dan luisteren, aanraden om de documentaires Alive inside en Wat gebeurt er in je hersenen als je muziek luistert? te bekijken. Die klinken je vast als muziek in de oren! 

Marieke Hol

Verpleegkundig specialist in opleiding